Wat betekent Safe-by-Design voor de biotechnologie? Doen we de dingen goed? En welke veiligheidsvragen komen bij nieuwe biologische ontwikkelingen naar voren? Met deze vragen ging een gevarieerde groep experts aan de slag tijdens een bijeenkomst onder leiding van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu).
Op 26 november jl. organiseerde het RIVM een stakeholderbijeenkomst over wat Safe-by-Design in de biotechnologie kan betekenen. Aan de hand van verschillende technologische ontwikkelingen gingen een twintigtal bioveiligheidsfunctionarissen, inspecteurs, onderzoekers en beleidsadviseurs met elkaar in gesprek. Hoe kunnen reeds bekende veiligheidsmaatregelen bijdragen aan Safe-by-Design? En, welke nieuwe veiligheidsvragen komen naar voren bij nieuwe ontwikkelingen in de biotechnologie? Doel was om vooral aandacht te hebben voor de redenering waarom iets wel of niet als veilig wordt gezien en daarbij veiligheid in een brede context te nemen.
Een selectie van zes casussen uit een set van veertig casussen die het RIVM eerder verzamelde als voorbeelden van Safe-by-Design, kwam aan de orde. In de eerste helft van de bijeenkomst kwamen casussen met reeds bekende veiligheidsmaatregelen aan de orde. Denk hierbij aan bijv. toepassing van auxotrofie (dit betreft afhankelijkheid van een voedingstof voor een cel), het inbouwen van een ‘kill switch’ waardoor een cel op een bepaald moment dood gaat, of het verminderen van het gebruik van antibiotica resistentiegenen. In de tweede helft kwamen nieuwe ontwikkelingen aan de orde: het combineren van biotechnologie met nanotechnologie om genetisch gemodificeerde planten te vervaardigen (zie eerder nieuwsbericht) of de CRISPR technologie waarmee genetische elementen gecombineerd kunnen worden tot nieuwe eigenschappen.
In de discussie die volgde kwam regelmatig terug dat het belangrijk is om naar de context te kijken waarbinnen de biotechnologische ontwikkeling plaats vindt of waarvoor deze ontworpen wordt. In geval van een technische uitwerking, zoals bijv. een kill switch, kan deze in een bepaalde context voldoende veiligheid opleveren, maar in een andere context is een kill switch pas veilig in combinatie met andere maatregelen. Verder is van belang om het hele systeem waarbinnen onderzoek plaats vindt, te bekijken. Zo kwam naar voren dat het belangrijk is dat onderzoekers een groot veiligheidsbewustzijn hebben, om zodoende bij iedere stap van productontwikkeling potentiële risico’s te kunnen overdenken. Daarnaast werd benadrukt dat het belangrijk kan zijn om vanuit verschillende disciplines naar veiligheid te kijken.
Tot slot kwam aan de orde dat er nog een aantal uitdagingen voor Safe-by-Design bestaan. Zo is door het combineren van biotechnologie en nanotechnologie de veiligheid niet altijd door de respectievelijke wettelijke kaders gedekt. Daarnaast ligt er een uitdaging om veiligheid over de volle breedte als net zo belangrijk te zien als de functionaliteit van de biotechnologische toepassing. Hierbij kan het concept Safe-by-Design behulpzaam zijn, waarbij het ook de innovatie van biotechnologisch onderzoek kan bevorderen.