Hoe kun je ervoor zorgen dat innovaties op een verantwoorde manier tot stand komen? Bedrijven in de biotechnologie en nanotechnologie, maatschappelijke organisaties en kennishouders (o.a. het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu)) dachten hier gezamenlijk over na en wisselden kennis uit op een stakeholder-bijeenkomst met als thema ‘Samen werken aan verantwoord innoveren’. De bijeenkomst was georganiseerd door het Europese project PRISMA en vond plaats in Berlijn (20-21 november).
Veiligheid aan de voorkant
Nieuwe technologieën zullen van grote invloed zijn op de toekomstige inrichting van de maatschappij. Innoveren op een verantwoorde manier is voor het RIVM en vele andere belanghebbenden essentieel. Het RIVM draagt daarom bij met kennis, kunde en netwerk aan verschillende initiatieven waarin deze thematiek centraal staat. ‘Veiligheid’ is een terugkerend thema in deze discussie en daarom is het RIVM bij PRISMA aangesloten. Onder andere op de onderwerpen nanotechnologie en biotechnologie is het RIVM in verschillende Europese onderzoeks- of beleidsondersteunende projecten actief in het proces om veiligheid (nog) eerder in het onderzoek en innovatietraject aandacht en vorm te geven. In de gangbare EU (Europese unie)-terminologie worden hier concepten als ‘safe by design’ en de ‘safe innovation approach’ voor gebruikt.
Verantwoord innoveren in PRISMA
Centraal in het EU-project PRISMA staat hoe je op een verantwoorde wijze onderzoek doet en innoveert, in het Engels Responsible Research and Innovation (RRI). Acht bedrijven zijn op een praktische manier met de vraag aan de slag gegaan, hoe je dat nu eigenlijk doet. RRI vraagt om goed doordacht opereren, samen met allerlei relevante belanghebbenden het gesprek voeren over gepaste doelen en middelen, werk maken van het verwerven van inzicht in hoe anderen tegen jouw ideeën aankijken, open zijn over die ideeën, je plannen en je onderzoeksgegevens, en vooruitkijken naar en denken over de mogelijke gevolgen van je onderzoeks- en of innovatieprojecten en daar zo goed mogelijk naar handelen. Maar ook de bereidheid om je plannen aan te passen op basis van de feedback, nieuwe inzichten die je krijgt en (maatschappelijke) veranderingen die gaandeweg je onderzoeksproject kunnen opspelen.
Kortom, RRI is echt een stevige opgave; dit in de praktijk brengen is een klus die vraagt om nieuwe kennis, andere inzichten, praktische werkwijzen en instrumenten, en vooral ook het opdoen van ervaring.
Ervaringen delen in Berlijn
Tijdens de bijeenkomst werden ervaringen tot zover – de bedrijven zijn nu ongeveer een half jaar bezig - uitgewisseld om te kunnen leren van elkaar. Onder andere ervaringen op het gebied van: het doen van open innovatie, participeren met een breed publiek en het includeren van meer diversiteit en vrouwen in de organisatie.
Het RIVM verzorgde een workshop over ‘ veilige innovatie van nanotechnologie en biotechnologie’. De insteek hiervan was bedrijven en de andere belanghebbenden nog meer bewust te maken van het belang van het includeren van veiligheid tijdens de onderzoeks- en ontwerpfase van producten.